Atlantikwall

Het Duitse opperbevel kampte met een tekort aan manschappen aangezien het merendeel hiervan aan het Oostfront zat. Men probeerde dit gebrek te verhelpen met het bouwen van de Atlantikwall. De Atlantikwall liep van Noord-Noorwegen tot aan de grens van Frankrijk met Spanje. De plannen om een groot aantal versterkte posities, bunkers, artilleriestukken, luchtafweergeschut, versperringen en barrières vlak langs de kust te bouwen, waren al eind 1941 gereed. Noorwegen had toen al een verdedigingslinie aan de kust liggen. Deze was al direct na de Duitse inval opgezet.

De Atlantikwall is een enorm verdedigingswerk waarvan de bouw begon in 1942. Een bouwproject van de bouwmaatschappij Organisation Todt. In 1944 was de muur nog niet af, ondanks de bemoeienissen van maarschalk Rommel (verantwoordelijk voor de zone van Nederland tot aan de Loire). Het was de bedoeling dat de kustlijn van de Noordzee, het Kanaal en de Atlantische Oceaan verdedigd werd door 15.000 bunkers. Een klus waarmee 450.000 arbeiders gemoeid waren, 11 miljoen ton beton en 1 miljoen ton staal voor de bewapening van het beton. In tegenstelling tot wat de Duitse propaganda te kennen geeft, is de ‘Muur’ geen ononderbroken hinderlaag.

Ook nu nog zijn langs de Normandische kust talloze resten zichtbaar van de Atlantische muur. Achter de muur lagen troepenconcentraties van meer dan 700.000 mannen.

In februari 1944 gaf Rommel een directief uit aan zijn legercommandanten, en tegen eind april herhaalde hij het:

‘In de korte tijd die ons nog rest voor het grote offensief begint, moeten we erin slagen alle verdedigingswerken van een dergelijk kwaliteit te maken dat ze de sterkste aanvallen zullen kunnen doorstaan. Nog nooit in de geschiedenis bestond er een dergelijk omvangrijke verdediging die de aanvallen van op zee moeten tegenhouden. De vijand moet vernietigd worden vóór hij doordringt tot ons terrein. We moeten hem in het water tot staan brengen, hem niet alleen vertragen, maar al zijn uitrusting vernietigen terwijl die nog drijvende is.’

Telkens weer bracht hij zijn commandanten en zijn staf onder ogen dat de eerste vierentwintig uur beslissend zouden zijn.

De hindernissen van de Atlantikwall

Rommel bedacht een uitgebreid systeem van hindernissen tussen de hoog- en laagwaterlijn op de stranden, dat zelfs voor vaartuigen met een platte bodem een nadering uiterst riskant zou maken.

Hij was van plan als een eerste verdedigingslinie van 50 miljoen mijnen te leggen en de stranden letterlijk te herscheppen in geweldige mijnenvelden. Maar zoveel mijnen waren er niet beschikbaar, en toen eindelijk kleine hoeveelheden begonnen te arriveren, konden de mijnenleggers de havens niet meer verlaten wegens het gevaar van geallieerde luchtaanvallen. Tenslotte werden er hoogstens zes miljoen mijnen gelegd, slechts weinig meer dan een tiende van wat hij nodig geacht had. Ontelbare `egelstellingen’ en tankhindernissen werden aangelegd tussen de geweldige bouwsels van hoekijzers, de ` tetrahydra’s’ en de `Belgian gates’ die met duizenden gemineerde palen in de richting van de zee wezen en de naderingswegen tot de stranden afsloten.

In het gebied achter het schiereiland Cotentin had Rommel op de velden en weilanden een uitgebreid netwerk willen aanleggen van palen (Rommels asperges), onderling met prikkeldraad verbonden en gemineerd, als een verdediging op de grond tegen luchtlandingen.

Het tekort

Toen het werk van de Atlantikwall in Normandië half mei klaar had moeten zijn, ging hij ter plaatse op inspectie en kwam tot de ontdekking dat het werk nog maar nauwelijks begonnen was. De 13.000 granaten die noodzakelijk waren om explosies te veroorzaken, waren niet te krijgen. Het nijpende gebrek aan arbeidskrachten, materialen en mijnen, en het feit dat vervoer alleen nog maar kon gebeuren per fiets, paard of wagen, maakten de uitvoering van een omvangrijk verdedigingsplan onmogelijk. Van de tien miljoen mijnen die nodig waren voor het 50 km lange front van de 352ste Divisie, werden er slechts tienduizend geleverd. De situatie bij de 716de en 711 ste Divisie, die het front achter de stranden van Normandië moesten verdedigen, was al niet veel beter.

Tegen eind mei stond slechts twee derde van de kustbatterijen die het front van de Legergroep dekten in kazematopstellingen. Een systeem van versterkingen, aangelegd met een gemiddelde tussenruimte van 800 tot 1300- meter, waren meestal niet beschermd. Van de installaties in de sector van de 352ste Divisie waren slechts 15 % beschermd; de rest was nauwelijks beschermd tegen luchtaanvallen. Volgens de 716de Divisie was daar de situatie nog erger. De dagelijkse behoefte van het 7de Leger in Normandië om de aanleg van de verdedigingswerken te kunnen voortzetten, was minstens 240 vrachtwagens cement. Uit de verslagen blijkt dat in een bepaalde periode van drie dagen slechts 47 vrachtwagens cement afgeleverd werden. De gedwongen sluiting van de cementfabriek in Cherbourg (reden: gebrek aan kolen) maakte het tekort nog erger. Die sluiting was eigenlijk een gevolg van de geallieerde luchtaanvallen op wegen en spoorwegen.

Het gebrek aan arbeidskrachten was zo ernstig dat de 352ste Divisie, die het belangrijke strandgedeelte tussen Grandcamp en Arromanches moest verdedigen, zelf palen moest hakken in het bos van Cérisy, twintig kilometer verder landinwaarts.

Die wanhopige tekorten waren de oorzaak dat Rommel bittere verwijten richtte aan het adres van de Luftwaffe. Hij merkte op dat de Luftwaffe 50.000 man gebruikte voor het onderhouden van de verbindingen, en nog eens 300.000 man voor gronddiensten. Dat Hugo Sperrle, bevelhebber van Luftflotte III, het grotendeels met hem eens was, mocht weinig baten. De Luftwaffe was Görings privéterrein. Rommels herhaalde pogingen om zich te verzekeren van de diensten van het 3de Luchtafweerkorps in Normandië werden gedwarsboomd. Göring wilde geen toestemming geven om zijn troepen te gebruiken bij het aanleggen van verdedigingswerken.

Toen juni aanbrak waren er nog steeds verontrustende bressen in de verdedigingswerken. Elke nieuwe uitvinding was door de geallieerden opgemerkt en dikwijls ‘onderzocht door de moedige mannen, die ’s nachts in alle stilte de stranden bezochten. Doordat de Zweite Stellung (een tweede verdedigingslijn dieper landinwaarts) opgegeven was, misten de verdedigingswerken de nodige diepte en vormden ze alleen maar een buitenste korst die te zwak was om het geweld van de aanval te kunnen weerstaan. Toch was dat niet de schuld van Rommel. Hij had het onmogelijke geprobeerd, en hij had geweldig veel tot stand gebracht. Hij was begonnen met een ‘mythe’ en hij had die ’tanden’ gegeven. Bovendien had hij de opstellingen van zijn troepen enorm verbeterd.

De divisies achter de Atlantikwall

Aan de vooravond van D-Day telde het commando van von Rundstedt in het westen 60 divisies waarvan er één, de 19de Pantserdivisie, opnieuw uitgerust werd nadat deze er aan het Oostfront geweldig van langs gehad had. Aangezien één van de divisies op de Kanaaleilanden was, was de effectieve sterkte 58 divisies. Daarvan hadden 31 divisies een statische rol; de overige 27, waaronder tien pantserdivisies, waren zo mobiel als de achterdocht van de Führer en de beschikbare hulpmiddelen veroorloofden. Ze waren opgesteld van Nederland tot aan de Atlantische en de Middellandse-Zee-kust; vijf divisies in Nederland in het 88ste Legerkorps, 19 aan het Nauw van Calais tussen de Schelde en de Seine, 18 tussen de Seine en de Loire. 43 divisies van het algemene totaal van 60 waren samengebracht in generaal Rommel’s Legergroep B, het 88ste Legerkorps in Nederland, het sterke 15de Leger aan het Nauw van Calais en het 7de Leger in Normandië. Rommel was erin geslaagd de opstellingen van het 7de Leger onder bevel van Dollmann te verbeteren en te versterken. Volgens hem zou dat leger de beslissende slag op de stranden moeten leveren.