GARBO: dubbelspion in het belang van D-day en Operation Overlord

GARBO, toen beter bekend onder de naam Pujol, werd geboren in Barcelona op 14 februari 1914. Als derde van vier kinderen werd hij naar kostschool Valldemia van de Broeders Maristen in Mataró (32km van Barcelona) gestuurd. Daar verbleef hij gedurende vier jaar. De studenten mochten de school enkel op zondag verlaten indien ze bezoek hadden. Alleen zijn vader kwam hem iedere week bezoeken.

In de jaren 30 werd hij opgeroepen om dienst te nemen in het Spaanse Nationalistische leger onder het leiderschap van Franco. Omdat hij zelf heel andere ideeën had over Franco’s politiek en de toekomst van Spanje, begon hij zich af te vragen op welke manier hij zich nuttig kon maken om mee te helpen het dictatoriale bewind van Franco omver te werpen.

Onafhankelijke spion

In 1940, tijdens het begin van de Tweede Wereldoorlog, besloot Pujol dat hij een bijdrage moest leveren in het belang van de mensheid (en zich dus ook te verzetten tegen het Franco-regime) door zijn hulp te verlenen aan het Verenigd Koninkrijk. Dat in die tijd de enige grote tegenstander was die Nazi-Duitsland had. Initieel benaderde hij de Britten maar liefst drie keer. Toch toonden ze geen interesse om hem aan te nemen als spion. Daarom besloot Pujol zichzelf aan te sluiten bij de Duitsers zodat hij zich vervolgens bij de Britten kon aanbieden als dubbelspion.

Pujol creëerde een identiteit als fanatiek pro-nazi-regeringsfunctionaris zodat hij naar Londen kon reizen voor officiële zaken. Hij slaagde er ook in om in het bezit te komen van een nep Spaans diplomatiek paspoort door simpelweg een drukker te doen geloven dat hij voor de Spaanse ambassade in Lissabon werkte. Hij kreeg van de Duitsers de opdracht om een netwerk van agenten in het Verenigd Koninkrijk op te starten.

In de plaats daarvan ging hij naar Lissabon. Door gebruik te maken van een toeristenboekje over het Verenigd Koninkrijk, magazine’s en reclame, creëerde hij geloofwaardige rapporten die vanuit Londen leken te komen. Hij liet blijken dat hij zogezegd heel het Verenigd Koninkrijk afreisde door zijn reiskosten, gebaseerd op prijzen die in een gidsboekje van de Britse spoorwegen stonden, door te sturen naar zijn Duitse contacten.

Na een tijdje had hij al een uitgebreid netwerk van fictieve spionnen, in verschillende delen van het Verenigd Koninkrijk, verzonnen. De rapportages van Pujol leken zo geloofwaardig dat ze zelfs werden opgepikt door de MI5 (Britse contraspionagedienst). In februari 1942, nadat de Verenigde Staten zich in het strijdtoneel had aangesloten, benaderde Pujol Luitenant Patrick Demorest (US Navy) die het potentieel van Pujol zijn spionage-talent redelijk snel inzag. Demorest contacteerde zijn Britse tegenhangers en stelde voor om Pujol met hen te laten samenwerken. Pujol zijn opzet, om voor de Britten te werken, was hiermee dus geslaagd.

Pujol bij MI5

De Britten waren zich er van bewust dat iemand de Duitsers op het verkeerde spoor bracht en zagen hier de waarde van in toen de Kriegsmarine voorraden had verspild nadat ze een niet-bestaand konvooi probeerden te onderscheppen. Dat konvooi werd namelijk verzonnen door Pujol.

Pujol verhuisde,  op 24 april 1942, (nu voor echt) naar het Verenigd Koninkrijk. Hij kreeg de codenaam BOVRIL, vernoemd naar het rundvleesextract. Toen hij de veiligheidscontrole passeerde, die uitgevoerd werd door MI6 officier Desmond Bristow, stelde deze voor dat hij vergezeld moest worden  door MI5 officier Tomás Harris (iemand die vloeiend Spaans sprak) zodat deze met Pujol kon samenwerken. Niet veel later werd Pujol’s codenaam veranderd naar GARBO, vernoemd naar Greta Garbo. Zijn vrouw en kinderen verhuisden niet veel later ook naar het Verenigd Koninkrijk.

Samen, schreven Harris en Pujol 315 brieven, met een gemiddlede van 2000 woorden, naar een postbus in Lissabon die door de Duitsers gelezen werden. Zijn fictieve netwerk van spionnen was zo efficient dat de Duitsers het zelfs niet meer nodig vonden om nog extra spionnen in het Verenigd Koninkrijk te rekruteren.

GARBO was uniek tussen alle andere Britse dubbelspionnen. Hij was de enige die er expers voor koos om dubbelspion te worden. De anderen waren meestal vijandige spionnen die ontdekt waren en onder toezicht moesten geplaatst worden.

De informatie die doorgespeeld werd naar de Duitsers was echter niet altijd fictief. Om de geloofwaardigheid vast te kunnen houden, werd er af en toe ook echte informatie verzonden maar meestal op een moment wanneer het eigenlijk geen waarde meer had.

GARBO en zijn rol in Operation Bodyguard

In januari 1944, vertelde de Duitsers aan Pujol dat ze een grootschalige invasie van West-Europa verwachtte. Daarom vroegen ze aan hem om hun op de hoogte te houden moest hij daar informatie over kunnen verkrijgen. Een invasie kwam er sowieso aan. Deze kreeg de naam Operation Overlord. Pujol speelde een heel belangrijke rol in Operation Bodyguard, het afleidingsplan dat de Duitsers op het verkeerde spoor moest brengen. Hij stuurde meer dan 500 radio-boodschappen tussen januari 1944 en D-day (6 juni 1944). Soms wel meer dan 20 boodschappen per dag. Tijdens de planning van Operation Overlord vonden de geallieerden het van vitaal belang dat de Duitsers misleid moesten worden betreft hun te doen geloven dat de landingen onder meer zou plaatsvinden in de Straat van Dover i.p.v. Normandië.

Om de geloofwaardigheid van GARBO na de landingen te kunnen behouden werd er besloten dat de Duitsers de effectieve details van de invasie van hem doorgespeeld kregen maar wel op het moment waarop de Duitsers zelf geen actie meer konden ondernemen. In de nacht van 5 op 6 juni, om 3uur, zou GARBO in contact staan met de Duitse inlichtingen maar de Duitse operatoren, aan de andere kant van de lijn, lieten niks van zich horen tot 8uur in de ochtend. Hierdoor kon GARBO zelfs de Duitsers verwijten dat ze nalatig waren en hierdoor dus ook belangrijke informatie gemist hadden. Dankzij dit voorval was de geloofwaardigheid van GARBO sterker dan ooit.

Op 9 juni (drie dagen na D-day), stuurde GARBO een bericht naar de Duitse inlichtingen waarmee hij zelfs Hitler en het Oberkommando der Wehrmacht kon bereiken. GARBO verklaarde dat hij samen met zijn topagenten een overzicht had kunnen maken waarop 75 divisies te zien waren die gestationeerd waren in het Verenigd Koninkrijk. In realiteit waren er maar 50 divisies aanwezig. Het was namelijk een onderdeel van Operation Fortitude, dat op zijn beurt deel uitmaakte van Operation Bodyguard, om de Duitsers te doen geloven dat er een zogenaamde First US Army Group, van 11 divisies, onder bevel van George Patton in het zuiden van Engeland gestationeerd was.

Deze afleiding werd ondersteund door dummy vliegtuigen, tanks en trucks. GARBO moest de Duitsers ervan overtuigen dat de First Army Group momenteel nog niet had deelgenomen aan de landingen van 6 juni in Normandië waardoor de landingen van 6 juni beschouwd moesten worden als enkel maar een afleiding.

Deze berichtgevingen van Pujol werden door de Duitsers als geloofwaardig beschouwd. Niet minder dan 62 rapporten van Pujol werden opgenomen in het Duitse OKW tijdens Operation Fortitude.

Hierdoor hield het OKW in juli en augustus 2 gepantserde en 19 infanterie divisies gestationeerd in de buurt van Pas de Calais in afwachting van de zogenaamde ‘echte invasie’. Het was veldmaarschalk Gerd Von Rundstedt die weigerde deze divisies (voornamelijk de pantserdivisies) vrij te geven aan Erwin Rommel, die deze zo snel mogelijk naar Normandië wilde sturen aangezien hij er wel van overtuigd was dat de landingen in Normandië zo snel mogelijk afgeslagen moesten worden. Deze Panzerkwestie bleek later een groot gevolg te hebben op de uiteindelijke uitkomst van D-day en de slag om Normandië.

Onderscheidingen

Pujol werd op 29 juli 1944 met het ijzeren kruis (2e klasse) beloond voor zijn verleende diensten aan Nazi Duitsland tijdens de oorlog. Deze beloning was meestal bestemd voor soldaten die aan het front vochten en moest persoonlijk door Hitler goedgekeurd worden. Deze beloning werd aan Pujol verkondigd via radio, de medaille zelf ontving hij na de oorlog.

Van de Britten ontving hij een Order of the British Empire van koning George VI op 25 november 1944.

De Duitsers hebben nooit gerealiseerd dat Pujol een dubbelspion was in dienst van de Britten. Pujol was één van de weinige, of misschien wel de enige, die van beide facties een onderscheiding mocht ontvangen.